حکیم‌پروری؛ راهبرد جهش علمی مورد انتظار رهبر انقلاب در گام دوم انقلاب اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکترای فقه و اصول، استادیار گروه معارف و تربیت اسلامی دانشگاه فرهنگیان اراک

چکیده

هدف: امام خامنه‌ای، عبور از مرزهای دانش در گام دوم انقلاب اسلامی را نیازمند حاکمیت «اجتهاد و مدل‌سازی علمی به همراه تهذیب اخلاقی» در فضای علمی کشور می‌داند؛ لذا بر اساس استناد منظومۀ فکری ایشان به منابع اسلامی، هدف مقالۀ حاضر، واکاوی مستند این دیدگاه در آیات و روایات معصومین و تبیین اصول کلی و بایسته‌های تحقق آن بود. روش: با واکاوی منابع مرتبط با «فضیلت حکمت»، ویژگی‌های دانش‌پژوه حکیم، توصیف شد تا بر اساس تحلیل آن لوازم، اصول تعلیم حکیم پرور استخراج و راهبرد جهش علمی مورد انتظار رهبر انقلاب معرفی شود. یافته‌ها: بر اساس لوازم فضیلت حکمت، دانش‌پژوه حکیم، موحّد و مهذّب است و با بصیرت علمی موهبتی و اکتسابی و شجاعت، در کسب علم مجاهدت می‌کند. اصول تعلیم حکیم‌پرور عبارتند از: توحیدمحوری، نقّادی شجاعانه و مجاهدانۀ روشهای دستیابی به گزاره‌های علمی و حکیم بودن معلّم. نتیجه‌گیری: رعایت اصول تعلیم حکیم‌پرور که از متون اسلامی استنباط شده‌اند، موجب می‌شود تا تلاشهای علمی، اجتهادی و مدل‌ساز، با دستیابی حداکثری به حقیقت دانش و با تکیه بر توحید و تهذیب اخلاقی باشد و جهش علمی مورد انتظار رهبری در گام دوم انقلاب را محقق کند که متناسب با این اصول، روشهای اجرایی تنظیم می‌شوند.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  • قرآن کریم.
  • نهج‌البلاغه. سید رضی(1414 ق)؛ نسخۀ صبحی صالح. قم: انوار الهدی.
  • ابن فارس، احمد(1429 ق). معجم مقاییس اللغه. قم: دار إحیاء الثراث العربی.
  • امام صادق، جعفر بن محمد(1400 ق). مصباح الشریعه. بیروت: اعلمی.
  • ایمانی، محسن و همکاران(1394). «شک روش‌شناختی، روشی برای تربیت اعتقادی». تربیت اسلامی، ش20: 111-93.
  • بجنوردی، حسن(1430 ق). القواعد الفقهیّه. قم: دلیل ما.
  • بهشتی، محمد(1397). مبانی تربیت از دیدگاه قرآن. تهران: فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  • جعفری، محمدتقی(1390). ارکان تعلیم و تربیت. تهران: مؤسسه نشر آثار علامه جعفری.
  • جوادی آملی، عبدالله(1384). ادب فنای مقرّبان؛ شرح زیارت جامعه کبیره. قم: إسرا.
  • جوادی آملی، عبدالله(1388). تفسیر تسنیم. قم: إسرا.
  • جوادی آملی، عبدالله(1392). مفاتیح الحیاه. قم: إسرا.
  • جوادی آملی، عبدالله(1389). منزلت عقل در هندسۀ معرفت دینی. قم: إسرا.
  • حاجی ده‌آبادی، محمدعلی(1398). درآمدی بر نظام تربیتی اسلام. قم: المصطفی.
  • حبیبی، رضا(1394). درآمدی بر فلسفۀ علم. قم: مؤسسه آموزشی امام خمینی.
  • حرّانی، حسن بن علی بن شعبه(1404 ق). تحف العقول عن آل الرسول. قم: جامعه مدرسین حوزه.
  • حسنی، سعید(1399). پژوهشی پیرامون نظام تربیتی اسلام. اراک: جهاد دانشگاهی.
  • حسین‌زاده، محمد(1395). معرفت‌شناسی. قم: مؤسسه آموزشی امام خمینی.
  • حسینی‌زاده، سید علی و شهاب‌الدین مشایخی(1393). روشهای تربیتی در قرآن، جلد دوم. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  • خامنه‌ای، سیدعلی(1398/الف). دولت اسلامی [مکتب انقلاب اسلامی دفتر ششم]. قم: معارف.
  • خامنه‌ای، سیدعلی(1398/ب). تمدن اسلامی [مکتب انقلاب اسلامی دفتر هشتم]. قم: معارف.
  • خسروپناه، عبدالحسین(1394). فلسفۀ علوم انسانی. قم: معارف.
  • خفاجی، احمدبن محمد(1418 ق). شفاء الغلیل فیما فی کلام العرب من الدخیل. بیروت: دارالکتب العلمیه.
  • داوودی، محمد و سیدعلی حسینی‌زاده(1396). سیرۀ تربیتی پیامبر و اهل بیت. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  • دیلمی، حسن بن محمد(1408 ق). أعلام الدین فی صفات المؤمنین. قم: آل البیت.
  • راغب اصفهانی، حسین بن محمد(1428 ق). مفردات الفاظ القرآن. قم: طلیعه النور.
  • صدوق، محمدبن علی(1398 ق). التوحید. قم: جامعۀ مدرسین حوزه علمیه.
  • صدوق، محمد بن علی(1378 ق). عیون اخبار الرضا. قم: جهان.
  • صفوی، امان‌اله(1378). کلیات روشها و فنون تدریس(متن کوتاه). تهران: معاصر.
  • طباطبایی، سید محمدحسین(1422 ق). المیزان فی تفسیر القرآن. بیروت: الأعلمی.
  • طباطبایی، سید محمدرضا(1386). المراد من منیه المرید. قم: دارالعلم.
  • عبودیّت، عبدالرسول(1392). فلسفۀ مقدماتی. قم: مؤسسه آموزشی امام خمینی.
  • عسگری، حسن بن عبدالله(1400 ق). الفروق فی اللغه. بیروت: دارالآفاق الجدیده.
  • عیّاشی، محمدبن مسعود(1380 ق). تفسیر العیاشی. تهران: علمیه.
  • غلامی، آویشه و علیرضا کاکاوند(1389). «رابطۀ بین قدرت تحمّل ابهام و خلاقیت». اندیشه‌های نوین تربیتی، ش 4: 168-153.
  • قرائتی، محسن(1393). اخلاق آموزش. تهران: درسهایی از قرآن.
  • کرامتی، محمدرضا(1390). تجربیات یاددهی-یادگیری موفق در آموزش عالی. تهران: صدای معاصر.
  • کلینی، محمد بن یعقوب(1407 ق). الکافی. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  • مجلسی، محمدباقر(1403 ق). بحارالانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  • محمدی ری‌شهری، محمد(1389). میزان الحکمه. قم: دارالحدیث.
  • مداحی، جواد و سیدعلی حسینی‌زاده(1392). «بررسی و تحلیل روشهای پرورش تفکّر خلاق در سیرۀ معصومان». تربیت اسلامی، ش 17: 121-103.
  • مصباح یزدی، محمدتقی(1386). آموزش فلسفه. تهران: بین‌الملل.
  • مصطفوی، حسن(1430 ق). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. بیروت: دارالکتب العلمیه.
  • مطهری، مرتضی(1389). اصول فلسفه و روش رئالیسم. تهران: صدرا.
  • مطهری، مرتضی(1384). بیست گفتار. تهران: صدرا.
  • مطهری، مرتضی(1388). فلسفۀ اخلاق. تهران: صدرا.
  • مفضّل بن عمر(بی‌تا). توحید مفضّل. قم: داوری.
  • نورانی، سید ابوالفضل(1399). «تبیین تأثیر فضایل و رذایل بر ادراک از منظر آیات و روایات». مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی، ش 2: 288-269.
  • The Holy Quran.
  • Nahj Al-Blageh. Razi (1983). Qom: Anvar Al-Hoda.
  • Asgari, Hasan (1979). Al-Foroogh fi Al-Loghah. Beirut: Dar Al-Afagh.
  • Ayyashi, Mohammad (1949). Commentary of the Noble Quran. Tehran: Elmieh.
  • Beheshti, Mohammad (2018). Foundations of Education in Quran Viewpoint. Tehran: Culture & Thought.
  • Bojnoordy, Hasan (2009). Al-Ghavaed Al-Fighhieh. Qom: Dalil Ma.
  • Davoudi, Mohammad & A. Hosseini Zadeh (2017). Educational Conduct of the Prophet & His Household. Qom: Howzeh & University.
  • Deilami, Hasan (1983). Aalam Al-din fi sefat Al-momenin. Qom: Aal-Al-beit.
  • Garaati, Mohsen (2014). Morality of Teaching. Tehran: Lessons of Quran.
  • Gholami, Avyshe & A. Kakavand (2010). “The relationship between creativity and the ability to tolerate ambiguity”. New Thoughts on Education, Vol. 6, Issue 4: 153-168.
  • Habibi, Reza (2015). An Introduction to Philosophy of Science. Qom: Imam Khomeini.
  • Harrani, Hasan (1978). Tohaf Al-ogul an Aal-Al-Rasul. Qom: Convocation of Professors in Howzah.
  • Hasani, Saeed (2020). Study about Educational System of Islam. Arak: Jahad Daneshgahi.
  • Hosein Zadeh, M. (2016). Epistemology. Qom: Imam Khomeini.
  • Hosseini Zadeh, S.A. & Sh. Mashayekhi (2014). Educational Methods in Quran. Qom: Howzeh & University.
  • Ibn Fares, Ahmad (1986). Mojam Maghays Al-Loghah. Qom: Maktab Al-Aalamol Islami.
  • Imam Sadegh (1979). Mesbah Al-Shariah. Beirut: Aalami.
  • Imani, Mohsen (2015). “Methodological doubt: A Method for belief Education”. Islamic Education, Vol. 10, Issue 20: 93-111.
  • Jafari, Mohammad Taghi (2011). Foundations of Education. Qom: Allame Jafari.
  • Javadi Amoli, Abdollah (2009). Commentary of the Noble Quran Tasnim. Qom: Esra.
  • Javadi Amoli, Abdollah (2005) Commentary of the Prayer of Pilgramage: Adab Fanaye Mogharraban. Qom: Esra.
  • Javadi Amoli, Abdollah (2013). Mafatih Al-Hayat. Qom: Esra.
  • Javadi Amoli, Abdollah (2010) Status of intellect in Islamic thought. Qom: Esra.
  • Karamati, Mohammad Reza (2011). Successful Experiments of Teaching-Learning. Tehran: Sedaye Moaser.
  • Khamenei, Sayyed Ali (2019). Islamic Government. Qom: Maaref.
  • Khamenei, Sayyed Ali (2019). Islamic Civilization. Qom: Maaref.
  • Khosropanah, Abdolhossein (2015). Search for Islamic Humanities. Qom: Maaref.
  • Koleini, Mohammad (1986). Al-Kafi. Tehran: Dar Al-kotob Al-Islamie.
  • Maddahi, Javad & S.A. Hoseinizadeh (2013). “Analysis of the Methods of Developing Creativity in Infallibles’ Conduct”. Islamic Education, Vol. 8, Issue 17: 103-121.
  • Majlesi, Mahammad Bager (1980). Behar Al-Anvar. Beirut: Dar Ehya Al-Torath Al-Arabi.
  • Mesbah Yazdi (2007). Ethic in Quran. Qom: Imam Khomeini.
  • Mofazal ibn Omar (No Date). Tohid Mofazal. Qom: Davari.
  • Mohammadi Reyshahri, M. (2010). Mizan Al-Hekmah. Qom: Dar-Al-hadith.
  • Mostafavi, Hasan (2009). Al-Tahqiq Fi Kalemat Al-Qurans. Beirut: Elmieh.
  • Motahhari, Mortaza (2010) Philosophy of Ethic. Tehran: Sadra.
  • Motahhari, Mortaza (2010) Principles of Philosophy & Method of Realism. Tehran: Sadra.
  • Motahhari, Mortaza (2005). Twenty Speech. Tehran: Sadra.
  • Norani, Seyyed Abolfazl (2020). “The Impact of Virtues and Vices Affecting Human Knowledge from the Perspective of the Qur'an and Islamic Traditions”. The knowledge studies in the Islamic University, No. 2: 269-288.
  • Obudiyyat, Abd-al-Rasul (2013). An Introduction to Philosophy. Qom: Imam Khomeini.
  • Rageb Esfahani, H. ibn M. (1997). Mofradat Alfaz Al-Quran. Qom: Talieh Al-Noor.
  • Sdugh Mohammad (1967). Al-Towhid. Qom: Convocation of Professors in Howzah.
  • Sdugh, Mohammad (1947). Oyun Akhbar Al-Reza. Qom: World.
  • Safavi, Amanollah (1990). General Methods & Techniques of Teaching. Tehran: Moaaser.
  • Tabatabai Sayyed Mohammad Hussein (2003). Al-Mizan fi Tafsir Al-Quran. Beirut: Al-Aalami.
  • Tabatabai, Sayyed Mohammad Reza (2007). Al-Morad Men Moriat Al-Morid. Qom: Dar Al-elm.

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار