نقد تأثیر تصوّف بر آداب «استاد و شاگرد» در کتب تعلیم و تربیت اسلامی قرون میانه(4 تا 7 ق)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری مدرسی معارف اسلامی، تاریخ و تمدن اسلامی؛ دانشیار دانشگاه پیام نور

2 دکتری تاریخ اسلام؛ استادیار دانشگاه پیام نور.

3 دکتری تاریخ ایران دورۀ اسلامی؛ استادیار دانشگاه پیام نور.

4 دانشجوی دکتری مدرسی معارف اسلامی، تاریخ و تمدن اسلامی؛ عضو هیئت علمی دانشگاه محقق اردبیلی.

چکیده

هدف: هدف از انجام این پژوهش، بررسی تأثیر رابطۀ «مرید و مرادی» صوفیه بر آداب «استاد و شاگرد» در رویکرد مبتنی بر کتاب و سنّتِ تعلیم و تربیت اسلامی و نقد آن بود. روش: روش این پژوهش، کیفی بود و با مراجعه به منابع تاریخی و کتب تعلیم و تربیت اسلامی در قرون میانی(4 تا 7 ق)، به شیوۀ توصیفی- تحلیلی انجام شد. یافته‎ها و نتیجه‌گیری: رابطۀ «مرید و مرادی» از آداب صوفیه است. در این رابطه، مرید تسلیم محض مرادش است. این آداب توسط نویسندگان تعلیم و تربیت اسلامی، الگوبرداری و به عنوان وظایف اخلاقی شاگرد مقابل استاد مطرح شده است. یافته‎های پژوهش نشان داد رواج این آداب در بین طلاب، باعث ایجاد نوعی رابطۀ کاذب اخلاقی بین استاد و شاگرد، سلب اعتماد به نفس، استقلال اندیشه، جسارت نقّادی و مطالبه‎گری علمی شاگرد مقابل استاد شده است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  • ابن الجماعه کنانی، محمد(2012 م). تذکره السامع و المتکلم فی ادب العالم و المتعلم. بیروت: دارالبشائر الاسلامیه.
  • اشپولر، برتولد(1377). تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی. ترجمۀ مریم میراحمدی. تهران: علمی و فرهنگی.
  • العجلونی، اسماعیل بن محمد(1351). کشف الخفاء و مزیل الالباس عمّا اشتهر من الاحادیث علی السنه الناس. قاهره: مکتبه القدسی.
  • المقدسی، ابن عبدالسلام(2011 م). حل الرموز و مفاتیح الکنوز. بیروت: دارالکتب العلمیه.
  • باخرزی، یحیی(1383). اوراد الاحباب و فصوص الآداب. تهران: دانشگاه تهران.
  • باغستانی، اسماعیل(1375). «تعلیم و تربیت 2 و 3». دانشنامۀ جهان اسلام. تهران: بنیاد دایره‎المعارف اسلامی.
  • دهباشی، مهدی و سید علی‎اصغر میرباقری‎فرد(1394). تاریخ تصوّف(جلد اول). تهران: سمت.
  • رازی، نجم‎الدین(1322 ق). مرصاد العباد. تهران: [بی‎نا].
  • راغب اصفهانی، حسین بن محمد(1980). الذریعه الی مکارم الشریعه. بیروت: دارالکتب العلمیه.
  • سلطان‎ولد، بهاءالدین محمد(1376). انتهانامه. تهران: روزنه.
  • سهروردی، ابوحفص عمر(1427 ق). عوارف المعارف. قاهره: مکتبه الثقافه الدینیه.
  • شبلی، احمد(1387). تاریخ آموزش در اسلام. ترجمۀ محمدحسین ساکت. تهران: نگاه معاصر.
  • طباطبایی، سید هادی(1391). «شورش علیه استاد؛ بررسی کتاب تصحیح الاعتقاد شیخ مفید». کتاب ماه دین، ش 184.
  • غزالی، محمد(بی‎تا). احیاء علوم الدین. بیروت: دارالکتب العربی.
  • غزالی، محمد(1322 ق). فاتحه العلوم. مصر: مطبعه الحسینیه المصریه.
  • غنیمه، محمد(1364). تاریخ دانشگاههای بزرگ اسلامی. ترجمه نورالله کسائی. تهران: یزدان.
  • قرطبی، ابن عبدالبر(1996). جامع بیان العلم و فضله. قاهره: مکتبه ابن تیمیه.
  • قشیری، عبدالکریم(1374). رساله قشیریه. ترجمۀ ابوعلی عثمان. تصحیح بدیع‎الزمان فروزانفر. تهران: علمی و فرهنگی.
  • کلینی، محمد بن یعقوب(1362). الکافی. تهران: اسلامیه.
  • کیانی، محسن(1369). تاریخ خانقاه در ایران. تهران: طهوری.
  • مستملی بخاری، اسماعیل(1363). شرح التعرّف لمذهب اهل التصوّف. تهران: اساطیر.
  • مکی، ابوطالب(1424 ق). علم القلوب. بیروت: دارالکتب العلمیه.
  • مهیار، رضا(بی‎تا). فرهنگ ابجدی. [بی‎جا]: [بی‎نا].
  • میرباقری‎فرد، سید علی‎اصغر(1394). تاریخ تصوّف(جلد دوم). تهران: سمت.
  • نوالی، محمود(1373). «تأثیر عرفان و تصوّف اسلامی بر کیفیت تعلیم و تربیت ایرانی». نشریۀ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، ش 152-151.
  • نووی، یحیی بن شرف(1987). ادب العالِم و المتعلم. طنطا (مصر): مکتبه الصحابه.
  • همدانی، عین‎القضات(1341). تمهیدات. تهران: دانشگاه تهران.
  • Al-Ajluni, Ismail Ibn Muhammad (1972). Discovering the secrets and the goodness of the clothes Uncle Ashtar from the hadiths on the Sunnah of the people. Cairo: Holy School.
  • Al-Maqdisi, Ibn Abdul Salam (2011). Solve the mysteries and keys of Al-Kanuz. Beirut: Scientific Library.
  • Baghestani, Ismail (1996). “Education 2 and 3”. In: Encyclopedia of the Islamic World. Tehran: Islamic Encyclopedia Foundation.
  • Bakharzi, Yahya (2004). Orad Al-Ahbab and Fusus Al-Adab. Tehran: University of Tehran Press.
  • Dehbashi, Mehdi & Seyed Ali Asghar Mirbagheri Fard (2015). History of Sufism (Vol. I). Tehran: Samt.
  • Eshpoler, Bertold (1998). History of Iran in the first centuries of Islam. Translated by Maryam Mirahmadi. Tehran: Scientific and Cultural Publishing Company.
  • Ghazali, Muhammad (1904). Fatehat Al-oloum. Egypt: Al-Husseiniyah Press.
  • Ghazali, Muhammad (without date). Revival of the sciences of religion. Beirut: Dar Al-Kitab Al-Arabi.
  • Gonayma, Mohammad (1985). History of major Islamic universities. Translated by Noorullah Kasaei. Tehran: Yazdan.
  • Hamedani, Ayn al-Quds (1962). Preparations. Tehran: University of Tehran.
  • Ibn al-Jama'a Kanani, Muhammad (2012). Note the listener and the speaker in the literature of the world and the learner. Beirut: Dar al-Bashir al-Islamiyah.
  • Kiani, Mohsen (1990). History of the monastery in Iran. Tehran: Tahoori.
  • Kolini, Muhammad ibn Ya'qub (1983). Enough. Tehran: Islamieh.
  • Mahyar, Reza (Bita). Abjad culture. [Bija]: [Bina].
  • Maki, Abu Talib (2003). The science of hearts. Beirut: Scientific Library.
  • Mirbagheri Fard, Seyed Ali Asghar (2015). History of Sufism (Vol. II). Tehran: Samt.
  • Mustamli Bukhari, Ismail (1984). Explain the definition of the religion of Sufism. Tehran: Asatir Publications.
  • Nawali, Mahmoud (1994). “The Impact of Islamic Mysticism and Sufism on the Quality of Iranian Education”. Journal of the Faculty of Literature and Humanities, University of Tabriz, No. 151-152.
  • Novi, Yahya bin Sharaf (1987). The literature of the learned and the learned. Tanta (Egypt): The School of the Companions.
  • Qurtubi, Ibn Abd al-Barr (1996). Comprehensive expression of knowledge and waste. Cairo: Ibn Taymiyyah School.
  • Qusheiri, Abdul Karim (1995). Risaleye qusheiriah. Translated by Abu Ali Osman. Correction of the of Forouzanfar. Tehran: Scientific and cultural publication.
  • Razi, Najmuddin (1904). Mersad Al-ebad. Tehran: [Bija].
  • Ragheb Isfahani, Hussein Ibn Mohammad (1980). Al-Dari'ah to Makarem al-Shari'ah. Beirut: Scientific Library.
  • Sultan Valad, Baha'u'llah Muhammad (1997). End letter. Tehran: Rozaneh.
  • Suhrawardi, Abu Hafs Omar (2006). Awaref Al-Maaref. Cairo: School of Religious Culture.
  • Shebli, Ahmad (2008). History of education in Islam. Translated by Mohammad Hussein Saket. Tehran: Contemporary Look.
  • Tabatabai, Seyed Hadi (2012). “Rebellion against Master; Review of Sheikh Mofid's book Correction of Belief”. Book of the Month of Religion, No. 184.

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار