هدف: هدف این تحقیق، بررسی و تعیین استلزامات اخلاقی، معنوی و عقلانی در تمدن‌سازی اسلامی- ایرانی و مناسبات آنها با یکدیگر بوده است. روش: روش مورد استفاده در این تحقیق، توصیفی- تحلیلی است. اطلاعات مورد نیاز با مطالعه و کاوش در منابع مرتبط گردآوری شد و سپس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته‌ها: در بُعد اخلاقی تمدن‌سازی اسلامی، مؤلفه‌های متعددی از جمله: حس کرامت، اصالت اخلاقی، پرهیز از خودستایی، مدارا و سعۀ صدر و مهرورزی؛ در بُعد عقلانی، مؤلفه‌های اجتهاد پویا، مدیریت کارامد، اهتمام به تولید دانش بومی و عبرت‌گیری؛ همچنین در بُعد معنوی مؤلفه‌های نگرش توحیدی، مقابله با عناصر معنوی کاذب و تبیین درست مؤلفه‌های معنوی مشخص شده و به شیوۀ توصیفی- تحلیلی تجزیه و تحلیل شدند. نتیجه‌گیری: از مجموع تحلیل هر یک از عوامل پیش‌گفته و ارتباط آنها با یکدیگر می‌توان نتیجه گرفت که برای تمدن‌سازی، اخلاق و معنویت و عقلانیت را به عنوان یک کل یکپارچه باید تلقی کرد و راهکارهای اصلی را از تعامل و ارتباط متقابل آنها مشخص نمود.
)